Setup Menus in Admin Panel

Antes Weinbau und Rebveredlung

Piet van Rijsingen
  | 
24 januari 2025

Heeft Antes Weinbau ‘American roots’?

Het veredelen van wijnstokken is al heel lang de normaalste zaak van de wereld in de Europese wijnbouwsector. Maar waarom doen we dat eigenlijk? Daarvoor moeten we de geschiedenis induiken en gaan we terug naar de 2e helft van de negentiende eeuw.

Het is 1865. In dat jaar is een zeilend stoomvrachtschip op weg van Noord – Amerika naar Frankrijk. Via een kalme oceaan duurt het ca. 2 weken om Europa te bereiken en de reis verloopt dan ook zeer voorspoedig. Eenmaal aangekomen in West Europa wordt het schip in de haven gelost en vinden de goederen hun weg verder over het land. Echter, niemand kan vermoeden dat dit schip indirect een grote ramp zal veroorzaken in de wijnbouw in Europa.
Met de vrachtboot zijn namelijk ook wijnstokken meegekomen; Amerikaanse inheemse rassen die men in Europa wil gaan proberen. Men weet echter niet dat tussen dit plantmateriaal een piepklein insect, Phylloxera vastatrix oftewel de druifluis, zit verscholen. Dit beestje vermeerdert zich vervolgens ongemerkt heel snel en tast ondergronds de wortels van de wijnstokken aan. Binnen een tiental jaren voltrekt zich een ware ramp in Frankrijk. Bijna een half miljoen hectare wijngaard gaat verloren, en het leed spreidt zich snel uit naar andere Europese landen. Strikte quarantaine voorschriften zijn noodzakelijk maar de doorbraak in een indirecte bestrijding komt pas met het idee om de Europese rassen te gaan enten op Amerikaanse rassen. Die zijn in de afgelopen eeuwen resistent geworden voor de druifluis en kunnen nu als onderstam dienen voor de Europese rassen.
Tot op de dag vandaag worden wijnstokken om die reden veredelt op onderstammen die bijna allemaal kruisingen zijn van Amerikaanse rassen, zie kader.
In Duitsland is de druifluis inmiddels ook in alle wijnbouwgebieden aangetroffen, dus waakzaamheid blijft noodzakelijk. Daarom is er een speciale ‘staatliche Reblausbekämpfungsdienst’ die alle wijngaarden regelmatig monitort. Verlaten wijngaarden zijn een gevaar omdat de geënte rassen zelf kunnen gaan wortelen.

Het familiebedrijf: Helmut Antes, Rosalie Antes, Julian met zijn ouders Tobias Breit en Anja Antes-Breit, Reinhard Antes, Heike Antes . Foto: Bernd Sterzelmaier

Antes Weinbau und Rebveredlung

Een van de grootste wijnstokverdelingsbedrijven in Europa is Antes Weinbau und Rebveredlung in Heppenheim, zo’n 20 km ten noorden van Mannheim. Ook in Nederland zijn meer dan 100.000 geënte wijnstokken afkomstig van Antes in wijngaarden te vinden. Vooral de Piwi (= schimmeltolerant) rassen die er veredeld worden, vinden hun weg naar Nederland.
Reinhard Antes (69) is nu met pensioen en zijn dochters Anja (35) en Heike (33) leiden nu het bedrijf samen met hun oom Helmut. Ook de man van Anja, een tante en een nicht zijn in het bedrijf werkzaam. Dit familiebedrijf met nog 25 vaste medewerkers veredelt per jaar ca. 1,2 – 1,5 miljoen planten, waarvan bijna 60 % Piwi’s. Ruim de helft van de stokken wordt geëxporteerd.

Naast het eigenlijke veredelingsbedrijf is er ook een wijnbouwtak met veel klonen van de gangbare rassen, maar ook ca. 75 verschillende Piwi rassen vanuit heel Europa. “Deze Piwi proefaanplant is uniek in Europa”,  benadrukt Reinhard Antes. “Hier wordt nauw samengewerkt met alle kwekers van schimmeltolerante rassen”.

Het begon allemaal in 1952 met grootvader Vinzenz Antes. Zonen Reinhard en Helmut namen in 1994 het roer over en begonnen toen ook al vrij snel met de aanplant van Piwi’s , zoals johanniter en regent.
Anja Antes legt uit dat het bedrijf er vooral is voor de wijnboeren. “Dit betekent dat we alle rassen en klonen die we verkopen, ook zelf willen testen op wijnbouw technische eigenschappen, schimmelgevoeligheid en wijnkwaliteit. Dit om de wijnboeren goed advies te kunnen geven.“


Hoe gaat de enting in zijn werk
Met de zogenaamde omega snede wordt het edele ras verbonden met de onderstam, zie hieronder. Onder specifieke gecontroleerde omstandigheden onder glas, vergroeien de cambiumlagen met elkaar. Hierna worden de stokken uitgeplant op het land, zie de foto hieronder. Gedurende de zomer ontstaan er flinke wortels aan de onderstam en groeit de ent verder uit. In november wordt alles gerooid. De scheut wordt terug geknipt, in paraffine gedompeld en de nieuwe wijnstok wordt opgeslagen in de koeling tot de verkoop in april. De planten worden dan vanuit de koeling verstuurd naar de diverse klanten op uitgeplant te worden in de wijngaard. In mei verschijnen dan de eerste scheuten op de ent.
Een neveneffect van het kweken van geënte wijnstokken is een betere wijnkwaliteit en consistente opbrengsten dankzij de grote verscheidenheid en vitaliteit van de verschillende onderstammen die gebruikt worden. Voor elke situatie is wel een geschikte onderstam te vinden. SO4 (klei/leem) en 125AA (zand) zijn de meest gebruikte onderstammen in Nederland.

Omega enting.
A: zowel in de onderstam als in de ent wordt een snede gemaakt die als puzzelstukjes in elkaar passen.
B: de onderstam en ent zijn aan het vergroeien met de vorming van wond- of callusweefsel. De entwas is gedeeltelijk verwijderd.
C: een langsdoorsnede met duidelijk zichtbaar de omega verbinding.
c = callusweefsel, p = parrafine, O = onderstam, E = ent, Ω = omega verbinding.
Bron (bewerkt) : Science of Fungi in Grapevine, Olivier Viret • Katia Gindro, http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/



Rassenbank

De Piwi aanplant is een rassenbank voor kwekers en voor het federaal bureau voor druivenrassen. In samenwerking met diverse instituten vindt er onderzoek plaats ter bevordering van duurzame wijnbouw.  
Men veredelt ook gangbare rassen zoals riesling, chardonnay, merlot en de bekende Burgunder soorten. Van die bekende namen zijn zeer veel klonen aanwezig in Heppenheim met diverse eigenschappen.
“De trend is tegenwoordig vroegrijpende klonen voor de cool climate gebieden met een lager zuurgehalte maar vooral ook klonen met een losse structuur om botrytis te verminderen“, weet Reinhard Antes. “Voor kwaliteitswijnen kiest men vaak klonen met kleine bessen vanwege een betere verhouding schil/vruchtvlees voor meer concentratie.”

De zogenaamde “Rebschule“. Hier worden de voorgetrokken enten in de lente uitgezet, mannetje aan mannetje in plastic folie om gedurende het seizoen wortels te vormen. Foto: Anja Antes-Breit

Duurzame wijnbouw met Piwi’s

In Nederland is het aandeel Piwi misschien wel 80 %, in Duitsland ligt dat nog erg laag, op een paar procent van het totaal areaal. Heike Antes denkt dat dit vooral komt omdat de wijndrinker in Duitsland vrij conservatief is. “De wijnboer teelt wat de klant graag wil drinken en zomaar nieuwe rassen aanplanten brengt extra risico met zich mee. In de nieuwe wijnlanden zoals België, Nederland, Scandinavië en Oost Europa kunnen wijnboeren ‘from scratch’ beginnen en dan liggen Piwi’s meer voor de hand. Temeer omdat de jonge consument veel klimaatbewuster georiënteerd is”.

Algemeen zien we in Europa een roep om duurzame wijnbouw.  
Anja Antes: “Piwi’s zijn daarbij een noodzakelijke bouwsteen. We willen het gebruik van bestrijdingsmiddelen verminderen en duurzamer werken. Belangrijk is wel dat ook de beste Piwi’s enkele malen bespoten moeten worden; dit om te voorkomen dat de schimmels muteren en door de resistentie heen breken.”

Naast de schimmeltolerantie (minder spuiten) zijn er ook neveneffecten bij de teelt van Piwi’s; de meeste groeien bijvoorbeeld vrij krachtig en dan is het geen probleem om een onderbegroeiing tussen de rijen toe te passen. Dit komt het bodemleven sterk ten goede en met vlinderbloemigen kan je stikstof vanuit de lucht in de bodem vastleggen.
Voor de teelt betekent dit minder tractorbewegingen, dus minder brandstof en minder CO2 – uitstoot en minder bodemverdichting.

Toekomst

De ontwikkeling van nieuwe druivenrassen gaat gestaag door. Het accent ligt op rassen die meerdere resistentiegenen voor de valse en gewone meeldauw hebben, en liefst ook nog voor zwartrot.
“Wij hebben al diverse van deze nieuwste rassen in onze proefvelden staan”, vertelt Anja Antes trots. Het ras Calardis Soleil is zo’n voorbeeld, ontstaan uit een kruising in 2010. Nu na 15 jaar is dit ras al op de markt. Ook de weerstand tegen zonnebrand is uitstekend. Wanneer naast goede wijnbouw – technische eigenschappen ook de wijnkwaliteit prima is, zullen deze rassen zeker hun weg naar de consument vinden. Een goed gekozen naam speelt daarbij ook een rol.
De dochters houden vast aan de filosofie dat het bedrijf er vooral is voor de wijnboeren.
 “We fungeren als medium tussen aan de ene kant de onderzoeksinstituten en kwekers en aan de andere kant de wijnboeren”, aldus Anja Antes. “Wij planten de nieuwste rassen die we onderling vergelijken. Aan de andere kant krijgen we van de wijnboeren input over hun behoeften en dat koppelen we weer terug naar de onderzoekers.”

Innovaties als AI en autonome selectierobots worden steeds belangrijker maar vooral ook moderne methoden bij het kruisen van de rassen. Met AI en robots kan men in de kassen maar ook in het vrije veld veel sneller en beter selecteren op niet aangetaste planten bij de diverse schimmelproeven.
Heike Antes: “Nu al wordt gewerkt met Marker technologie bij genetische selectie waarbij veel sneller duidelijk wordt of kruisingen goede resultaten geven”.
Een marker verraad als het ware of er een resistentie gen aanwezig is en dan kan men die planten er snel uitpikken om verder mee te kruisen. Dit verkort de ontwikkeltijd van een ras tot ca. 15 jaar.

In het bedrijf zelf heeft men plannen om niet meer in turf (hoge CO2 voetafdruk) te gaan voorkweken maar in water.
En nieuwe desinfectiemethoden, zoals b.v. een heet waterbehandeling van de jong geënte planten voordat ze de koeling in gaan, kunnen een oplossing zijn om het meer voorkomen van ongedierte (ten gevolge van de klimaatverandering) te lijf te gaan. Topprioriteit blijft natuurlijk gezond plantgoed.

Het enten zelf gebeurt al heel wat jaren of dezelfde manier. Met een halfautomatische entmachine wordt de omega verbinding tot stand gebracht maar handwerk blijft voorlopig nodig. De positie van de ent op de onderstam komt heel precies vanwege de ovale doorsnede. Om dat te automatiseren is een hele kostbare machine met veel camera’s nodig en dat is voorlopig nog niet aan de orde.  

Reinhard Antes wijst nadrukkelijk op de klimaatverandering als uitdaging.
“De wijnbouw verschuift naar het noorden en geeft daar meer kansen. Maar voor de traditionele wijnbouwlanden worden juist aanpassingen gevraagd aan rassen, onderstammen en teeltechniek vanwege de stijgende temperatuur. Men ontwikkelt rassen als een goed alternatief voor traditionele druiven in een bepaalde wijnstreek met een latere rijping, minder suikeropbouw en een goede weerstand tegen zonnebrand. Ook die rassen worden bij Antes getest.

Uitdagingen genoeg in deze wijnbouwsector en de komende jaren zullen er nog vele druivenplanten met “American roots” vanuit Heppenheim hun weg vinden naar de Europese wijngaarden.  
Met dank aan dat kleine beestje dat als verstekeling in 1865 de overtocht maakte van Amerika naar Europa.


Artikel uit de categorie:
wijnbouw

0 responses on "Antes Weinbau und Rebveredlung"

Leave a Message

© 2025 Wijnbouw cursussen - Powered by Maatos